Powstanie i historia Związku Sybiraków przed wojną

 

    Rozwój Związku Sybiraków przypada na okres kształtowania się Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem, powołanego do istnienia przez Marszałka Józefa Piłsudskiego.
       Dużym autorytetem dla Polaków i dla Związku był Marszałek Józef Piłsudski, działacz niepodległościowy, więzień syberyjski oskarżony w roku 1887 o przygotowywanie zamachu na cara Rosji Aleksandra II.
Sybiracy w styczniu 1928 roku odbyli organizacyjne zebranie w Gmachu Cytadeli Warszawskiej, na którym zapadła decyzja zwołania I Zjazdu Sybiraków w czerwcu 1928 roku.
     Nazwa Związku łączy się ze słowem — SYBIR —, który dla zesłańców nie jest pojęciem geograficznym, lecz symbolem represji caratu, a później Stalina i jego następców wobec Polski i Rodaków, zsyłanych do łagrów i więzień na tereny b. ZSRR.
W swej działalności Związek nawiązuje do zesłańczej przeszłości, gdyż zesłania jak cień towarzyszą wszystkim zrywom narodu polskiego, walczącego o suwerenność narodową i państwową.
     „Ukaz" carycy Katarzyny II z 29. V. 1768 roku skazuje wziętych do niewoli konfederatów barskich na zesłanie na Syberię, obejmując około 15 tysięcy osób.
Kolejny dekret Katarzyny II z 20.VII.1795 roku skazuje uczestników powstania Kościuszkowskiego na zesłanie syberyjskie.
     W 1787 roku zesłany zostaje ks. Hugo Kołłątaj, jako niebezpieczny przedstawiciel polskiej myśli patriotycznej.
Represje dotknęły również Adama Mickiewicza, Jana Czeczota i Tomasza Zana, działaczy Filomackich z Wilna, których w roku 1824 skazano na przymusowe osiedlenie w głębi Rosji.
     Po Powstaniu Listopadowym w latach 1830—1831 zesłania objęły około 30 tysięcy osób, a po Powstaniu Styczniowym w 1863 roku zesłano około 250 tysięcy osób.
Każdy przejaw kształtowania świadomości narodowej rodzi kolejne zesłania jak np. w roku 1844 zesłanie ks. Ściegiennego i chłopów z kieleckiego i lubelskiego, oraz wcielenie do batalionów syberyjskich działaczy Związku Narodu Polskiego.
 W 1879 roku zesłani zostają pierwsi działacze ruchu socjalistycznego, a wśród nich Wacław Sieroszewski, który prowadzi prace etnograficzne i przyrodnicze na zesłaniu w północno-wschodnich okręgach Syberii, za co otrzymuje złoty medal Petersburskiej Akademii Nauk.
W 1885 roku zesłani zostają działacze „Proletariatu", a w 1887 roku wśród zesłańców znajdują się Józef i Bronisław Piłsudscy skazani w procesie o zamach na cara Aleksandra II.
      O ogromnej ilości zsyłanych Polaków może służyć fakt, że w roku 1905, w czasie wybuchu Rewolucji na terenie Rosji przebywało ok. 3 milionów naszych rodaków.
Nawet w okresie Polski Niepodległej zesłania nie ustają, czego przykładem może być masowa deportacja Polaków z przygranicznych terenów Białorusi i Ukrainy na niezamieszkałe stepy Kazachstanu.
       Związek Sybiraków w swej pracy nawiązuje do wkładu polskiej inteligencji w kulturę i cywilizację Syberii, a jednocześnie do swych naczelnych zadań uważa takie zagadnienia jak:

  •  przekazywanie młodemu pokoleniu historii ojców walczących o wolność       Polski i      suwerenność narodową.

  • Wpajanie młodemu pokoleniu szacunku do historii i Ojczyzny.

  • Stała praca z młodzieżą dla wpajania i umacniania szacunku do państwa     prawa      i do     narodowych tradycji.

  •  W spotkaniach z młodzieżą nawiązywanie do ogromnego wkładu     inteligencji     polskiej     w organizowaniu patriotycznych zrywów narodowych     dla uzyskania     niepodległości.

  •  Uświadamianie młodzieży ogromnego wkładu duchowieństwa polskiego     dla     utrzymania polskości narodu.

  •  Bezpośrednie włączanie się Sybiraków w odbudowę zniszczeń     porozbiorowych, tak     materialnych, a szczególnie duchowych, przez     starania     czynione dla współpracy     ziem przynależnych do poszczególnych     zaborów:     rosyjskiego, pruskiego,     austriackiego.

     Związek opowiada się za myślą przewodnią Rządu, że tylko silne państwo, silne ekonomicznie, posiadające silną oświatę społeczną, państwo patriotycznego wychowania młodzieży, państwo o silnej armii, może stać się państwem znaczącym w Europie.
Ta myśl uwidoczniona jest w haśle: ..

.„Tylko państwo silne może być suwerenne i cieszyć się międzynarodowym bezpieczeństwem"...
       Realizacja tych zadań wypełnia każdy dzień pracy Związku Sybiraków, aż do września 1939 roku, kiedy to na skutek działań wojennych  (1 września 1939 r. wybuch II wojny światowej) zawiesza swą działalność, a większość członków pośpiesza jako ochotnicy do wojska, by bronić OJCZYZNY.
Deportacje i zsyłki  

     Deportacje Polaków z terenów przygranicznych dawnego ZSRR rozpoczęły się dużo wcześniej bo po  roku 1934 próbowano deportować około 400 tyś. Polaków w głąb terytorium Zw.Radz. Akcja nie udała się w pełni, była rozciągnięta w czasie i duża część ludności uniknęła tej akcji.
Sowieckie służby specjalne wyciągnęły wnioski ze swych niepowodzeń i już w latach 1936-37 zabrały się za przygotowanie następnych masowych deportacji. Stalin cierpliwie czekał na okazję... Stał się nią pakt Ribbentrop - Mołotow i wybuch II wojny światowej, która zjednoczyła interesy brunatnego i czerwonego socjalizmu.
Za deportacje Polaków sowieci wzięli się metodycznie, bez pośpiechu. Pierwsze konferencje gestapo - NKWD nie dotykały w zasadzie tych problemów, dopiero trzecia konferencja w Zakopanem (luty 1940 r.) sprecyzowała wieloletnie kalkulacje Niemców i Sowietów w planowym wyniszczeniu Polaków. Sformułowano wówczas zarówno zasady niemieckiej "Sonderaktion", mającej na celu wyniszczenie polskiej inteligencji na terenie Generalnej Guberni, jak i sowieckiej metody eliminacji polskich elit na Kresach.
Bilans tych poczynań był dla Polaków szczególnie bolesny. W okresie "sowiecko-niemieckiej przyjaźni" na Polaków wydano 104.100 wyroków śmierci trybem zwykłym oraz 24,3 tys. trybem speckatyńskim. 6543 doły śmierci zapełniły się ofiarami polskimi.   
Zrealizowano cztery wielkie ciągi deportacji, w których wywieziono, wedle różnych szacunków, od 1,5 do 2 mln obywateli polskich, z których przeżyło do 1945 r. zaledwie 554 tys.

1. W nocy 9/10.12.1939 r. ("noc Sierowa i Canawy") wywieziono - przeważnie do więzień         4.805 cywili.
   2. W I deportacji, w nocy 9/10.02.1940 r. wywieziono 320 tys. leśników, osadników  -  z         rodzinami, ich znajomych i sąsiadów oraz niektórych urzędników polskiej administracji.
   3. W II deportacji z 13.04.1940 r. wywieziono blisko 330 tys. represjonowanych    Polaków  -       głównie rodzin, znajomych i przyjaciół skazanych na śmierć   w   5."Katyniach".
   4. W III deportacji w nocy 28/29.06.1940 r., z aktywną pomocą repatriacyjnych  komisji          niemieckich, dzięki którym Sowieci dysponowali dokładnymi spisami i adresami -         deportowano   420 tys. uciekinierów z Polski centralnej (ok.15.06.1940 r. oddzielnie 185         tys.   Żydów).
   5. W IV deportacji 20.06.1941 r. wywieziono ok. 300 tys. osób. Tylko niewiele z  nich   zbiegło      po   zbombardowaniu pociągów deportacyjnych przez Niemców   22.06.1941r. pod        Mińskiem   oraz w   rejonie Berdyczowa i Żytomierza, gdy   część  wagonów wykoleiła się      wskutek  uszkodzenia torów.