Legnicki Oddział Związku Sybiraków powstał, jak mówi jego wieloletnia prezes Wanda Puchała, w specyficzny sposób. Przeczytana w miejscowej gazecie wzmianka o powstaniu Związku Sybiraków w Warszawie przywołała wspomnienia z lat zsyłki, pobudziła do działania. W konspiracyjny niemal sposób odbyło się pierwsze spotkanie organizatorów - Wandy Puchały i Stanisława Majewicza. Na spotkanie w Akademii Rycerskiej przyszło ponad 300 osób. To właśnie spośród nich wyłoniła się grupa założycielska -Wanda Puchała, Stanisław Majewicz, Roman Cywiński, Maria Jurkiewicz, Tadeusz Koszarski, Krystyna Marcinkiewicz i Zofia Berlińska, która działając konsekwentnie doprowadziła do powstania Związku Sybiraków w Legnicy, a następnie do zorganizowania w terenie kół, wokół których skupiali się sybiracy. Pierwsze Koło powstało w Gromadce, następne w Jaworze, Legnicy, Lubinie, Prochowicach, Paszowicach i Głogowie.
31 marca 1989 roku Zarząd Główny podjął uchwałę o powołaniu w Legnicy Oddziału Wojewódzkiego. Na pierwszym Zjeździe, który odbył się 24 czerwca 1989 roku 22-osobowej grupie założycielskiej wręczono pierwsze legitymacje członkowskie. Na Zgromadzeniu wybrano nowy zarząd, którego prezesem została Wanda Puchała. Oddział liczył już 370 członków należących do 15 kół terenowych. Niestety, wiele osób wybranych do pierwszego zarządu nie wytrzymało tempa i zrezygnowało z pracy. W tej sytuacji trzeba było przeprowadzić wybory uzupełniające.
W czasie, gdy zwołano II Walne Zgromadzenie Oddziału liczył on już 2215 członków należących do 21 kół terenowych działających na terenie całego województwa legnickiego. Na czele nowo wybranego zarządu ponownie stanęła Wanda Puchała.
W czasie, jaki upłynął od powstania Oddziału wydarzyło się bardzo wiele. Sybiracy podjęli wiele działań zmierzających do utrwalenia pamięci o wydarzeniach II wojny światowej, których byli uczestnikami. Jednym z pierwszych wspólnych dokonań było ufundowanie tablicy pamiątkowej dla uczczenia pamięci zmarłych i zamordowanych na wschodzie bliskich osób. W 1991 roku, w dniu Święta Niepodległości, w legnickiej katedrze Świętych Apostołów Piotra i Pawła poświęcono tablicę pamiątkową i urnę z ziemią z cmentarza w Katyniu. Podobną tablicę poświęcono na Cmentarzu Komunalnym 17 września 1991 roku. Wykonawcą i fundatorem był nieżyjący już Adam Hutyra.
Dzięki życzliwości i ofiarności wielu ludzi Zarząd Oddziału mógł ufundować piękny sztandar będący symbolem jednoczącym legnickich Sybiraków. Jego uroczyste poświęcenie odbyło się 20 września 1994 roku. Dla uczczenia Dnia Sybiraka, na Cmentarzu Komunalnym w Legnicy odbyły się uroczystości poświęcenia Symbolicznej Mogiły Sybiraka.
W Roku Sybiraka obchodzonym pod hasłem „Pamięć zmarłym - żyjącym pojednanie " wzniesiono wiele obiektów poświęconych pamięci bliskich, którzy nie powrócili z zesłania. Uroczystości poświęcenia odbywały się w rocznice deportacji lub w Dniu Sybiraka. Podniosłym uroczystościom wszędzie towarzyszyły poczty sztandarowe Sybiraków i organizacji kombatanckich, wojsko, często harcerze i młodzież szkolna, a przede wszystkim sybiracy i miejscowe społeczeństwo. Fundatorami pomników pamięci były, oprócz Sybiraków, instytucje i zakłady przemysłowe oraz osoby prywatne.
    W     niewielkich miejscowościach, gdzie często mieszkają niebogaci ludzie, dzięki staraniom i nieraz wielkiemu wysiłkowi, powstały imponujące pomniki, symboliczne mogiły, tablice pamiątkowe i sztandary symbolizujące gehennę narodu polskiego, poddanego prześladowaniom komunistycznego reżimu. W Złotoryi, Lubinie, Głogowie, Jaworze, Prochowicach i Kunicach znajdują się pomniki; w Legnicy, Prochowicach i Rui - symboliczne mogiły; w Gaworzycach, Kotli, Legnicy, Miłkowicach, Legnickim Polu i Ścinawie - tablice pamiątkowe. Zarządy Kół w Chojnowie, Złotoryi, Głogowie, Lubinie, Ścinawie i Zarząd Oddziału mogą poszczycić się własnymi sztandarami.
Ważną dziedziną działalności jest współpraca z miejscowym środowiskiem, a przede wszystkim młodzieżą szkolną. W 1991 roku wspólnie z Delegaturą Komisji Badania Zbrodni na Narodzie Polskim w Legnicy działającej przy Prokuraturze Wojewódzkiej Związek uczestniczył w sesji popularno-naukowej na temat „Zbrodnie na narodzie polskim w latach 1939-1956". W czasie sesji autorom najlepszych wspomnień z Syberii wręczono 10 nagród ufundowanych przez Urząd Miasta w Legnicy, Sejmik Samorządowy, redakcję pisma „Konkrety", Kuratorium Oświaty i Związek Sybiraków.
W ramach obchodów Roku Sybiraka w Teatrze Dramatycznym w Legnicy zorganizowano wystawę tematycznie związaną z deportacjami na Syberię. Inną formą działalności są spotkania z młodzieżą szkolną. Podczas tych spotkań Sybiracy opowiadają o zesłaniach, łagrach i więzieniach, o ciężkiej pracy w kołchozach i kopalniach Workuty i Kołymy.
W 56. rocznicę pierwszej, tragicznej wywózki Polaków na Syberię, w Szkole Podstawowej w Dąbiu, gmina Prochowice, zorganizowano akademię. Na wniosek młodzieży dyrekcja wystąpiła do odpowiednich władz o nadanie szkole imienia Antoniego Rymszy, sybiraka-łagiernika, osoby zasłużonej i powszechnie tu szanowanej.
Uchwałą z 26 marca 1997 roku Rada Miejska w Chocianowie nadała jednej z ulic nazwę „Aleja Sybiraków".
Do trwałego dorobku należy zaliczyć działalność wydawniczą, jaką od początku prowadzi Zarząd Oddziału wydając Biuletyn Informacyjny i tomik poezji, „Strofy o Katyniu". Ponadto Wanda Puchała prowadziła do roku 1997 Kronikę Oddziału, w której odnotowane są wszystkie ważniejsze wydarzenia z życia legnickich Sybiraków.
Niezapomnianym dla wszystkich przeżyciem byłe spotkanie z papieżem Janem Pawłem II w Legnicy 1 czerwca 1997 roku. W miejscu gdzie odbywała się msza św., dla Sybiraków wyznaczony został osobny sektor. Prezes Wanda Puchała w imieniu Sybiraków wręczyła Ojcu Świętemu dary. Były to patera i kielich mszalny z dedykacją od Sybiraków z diecezji Legnickiej, zestaw publikacji „Biblioteki Zesłańca" ofiarowany przez Zarząd Główny Związku Sybiraków krzyż Sybiraka w oprawie, ofiarowany przez Zarząd Główny, stula - ofiarowana przez Koło w Dzierżoniowie i obraz Matki Boskiej, dar Zachodnio-Pomorskiego Związku Sybiraków.
Pozdrawiając i błogosławiąc zebranych Jan Paweł II powiedział między innymi „pozdrawiam Sybiraków ich rodziny. Czerpiąc siłę z wiary potrafiliście przejść przez Sybir. Przetrwaliście te straszliwe warunki na nieludzkiej ziemi, gdzie przeżyliście przez długie lata'
Wanda Puchała w sierpniu otrzymała z Sekretariatu Stanu w Watykanie podziękowanie, które w imieniu Ojca Świętego podpisał James M. Harvey - asesor.
Uroczystości związane z 70. rocznicą powstania Związku Sybiraków i 10. rocznicą wznowienia działalności odbyły się 11 września 1998 roku w katedrze legnickiej. Rozpoczęła je msza święta w intencji poległych za Ojczyznę celebrowana przez księdza biskupa Tadeusza Rybaka, który poświęcił również obraz świętego Rafała Kalinowskiego, ofiarowany przez sybiraków. W czasie spotkania w Teatrze Dramatycznym w Legnicy sześciu osobom pracującym społecznie na rzecz Sybiraków wręczono odznaczenia i wyróżnienia.
20 czerwca 1999 roku w kościele Św. Jana w Legnicy w czasie uroczystej mszy świętej ksiądz biskup Tadeusz Rybak poświęcił Różaniec Sybiraków ofiarowany świątyni. Drugi różaniec złożono w kościele Świtetej Trójcy w Legnicy jako votum dziękczynne.
25 czerwca 1999 roku odbyło się IV Walne Zgromadzenie Delegatów Oddziału. Na prezesa zarząd został wybrany Tadeusz Golacki.
16 kwietnia 2000 roku w czasie spotkania młodzieżą wręczono 60 legitymacji członkom Koła Wnuków Sybiraków.
Obecnie Oddział liczy 1950 członków w 20 kołach terenowych.

W czerwcu 2008 roku Oddział ZS w Legnicy był organizatorem corocznej pielgrzymki sybiraków do Sanktuarium w Licheniu (zobacz relacje filmową)
Skocz do góry