Jesienią 1988 roku niezależnie od działań organizacyjnych w Warszawie zmierzających do utworzenia stowarzyszenia skupiającego ludzi, którzy byli represjonowani na Wschodzie, również we Wrocławiu zawiązała się, jeszcze nieformalna grupa, której cel był podobny - zorganizować się, zaistnieć! Skupiała ona mieszkańców czterech dolnośląskich województw - jeleniogórskiego, legnickiego, wałbrzyskiego i wrocławskiego.
Bodźcem do podjęcia działań organizacyjnych był apel redaktor Urszuli Lubeckiej z Wrocławskiej Rozgłośni Polskiego Radia, skierowany do ludzi zesłanych w czasie II wojny światowej na Syberię, z propozycją spotkania i nagrania wspomnień z tego okresu ich życia. W przygotowaniu apelu i spotkania uczestniczyły Wiesława Staniszewska i Irena Janiszewska - obie pracujące w Rozgłośni. To tu po raz pierwszy, we wrześniu 1988 roku odważono się głośno i publicznie mówić o Sybirakach, ofiarach stalinowskiego reżimu. Wyemitowana audycja wzbudziła ogromny rezonans wśród słuchaczy. Wiele osób telefonowało do redakcji uzupełniając informacje, podając fakty z własnego życia.
W listopadzie 1988 roku w „Gazecie Robotniczej", wówczas jeszcze organie prasowym KW PZPR, ukazała się notatka zawiadamiająca o spotkaniu sybiraków organizowanym w gmachu Rozgłośni Polskiego Radia. Na spotkanie przyszło około 400 osób - „przyszli wiedzeni potrzebą spotkania rodaków z zesłania, przyszli spragnieni zrzucenia z ramion wymuszonego balastu milczenia, dźwiganego przez długie lata. Przyszli, by dać świadectwo prawdzie " - tak zapisała Zofia Helwing w Kronice Oddziału.
W niedługim czasie powstała, pod przewodnictwem Antoniego Kuczyńskiego i Urszuli Lubeckiej, grupa inicjatywna spośród której, na zebraniu 15 stycznia 1989 roku, wybrano zarząd Dolnośląskiego Związku Sybiraków. Do zarządu weszli Witold Szkotnicki, Bogusław Więcki, Paweł Zworski, Wiesława Bandyra-Staniszewska, Wanda Babula, Bogusława Możdżan, Donat Poważyński, Irena Janiszewska, Zbigniew Kluz, Irena Witkowska, Czesław Jaśkiewicz, Jerzy Peszyński, Zofia Tarnawska-Kocińska (obecnie Helwing) i Jerzy Sobieszczański. Prezesem zarządu została wybrana Zofia Tarnawska-Kocińska. Antoni Kuczyński z Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego został doradcą zarządu.
2 kwietnia 1989 roku, na posiedzeniu z udziałem członków Zarządu Głównego, z prezesem Ryszardem Reiffem, oraz przedstawicieli grup inicjatywnych z województw wchodzących w skład Dolnośląskiego Związku zapadła decyzja o powołaniu samodzielnych oddziałów wojewódzkich. W ten sposób doszło do powstania 4 oddziałów Związku Sybiraków.
Przy zarządzie powołano szereg komisji - charytatywno-socjalną, historyczną, imprez i uroczystości, lekarską, odznaczeń, wyróżnień i weryfikacyjną. Powstają również pierwsze koła - pięć kół we Wrocławiu i koła terenowe w Miliczu, Oleśnicy, Oławie, Sycowie i Strzelinie. W rejestrze członków Związku było już zapisanych 5600 osób.
W maju tego roku z funkcji prezesa zrezygnowała Zofia Tarnawska-Kocińska, na jej miejsce wybrano na posiedzeniu 23 maja, Zbigniewa Kluza.
Na I Walnym Zebraniu sprawozdawczym w listopadzie 1991 roku, w związku z rezygnacją kilku osób, wybrano nowy zarząd, którego prezesem ponownie został Zbigniew Kluz.
W okresie drugiej kadencji zarządu wyłoniła się „grupa założycielska" która podjęła uchwałę o utworzeniu Związku Sybiraków III Rzeczypospolitej i oderwaniu się od Związku Sybiraków. Zarząd Główny natychmiast podjął działania zmierzające do załagodzenia konfliktu. 7 maja 1993 roku na zebraniu Zarządu z udziałem przedstawicieli zarządów Oddziałów w Jeleniej Górze i Legnicy oraz prezesa Ryszarda Reiffa zaproponowano ugodę aby nie dopuścić do rozłamu organizacji. Jednak rozmowy nie przyniosły pożądanego rezultatu. Grupa Zbigniewa Kluza złożyła w Sądzie Wojewódzkim we Wrocławiu wniosek o rejestrację nowego związku i 29 kwietnia 1993 r. został zarejestrowany Związek Sybiraków III Rzeczypospolitej.
25 sierpnia 1993 roku 12 osób, członków Związku we Wrocławiu - Helena Brania, Irena Chuchła, Antonina Duchań, Wiesław Kacprzyński, Eugenia Kacprzyńska, Anna Książyk, Ferdynand Makowski, Teofil Mikulski, Czesław Steiner, Irena Walowska, Romualda Wieligda-Czerepak i Danuta Zawko wystosowała list do prezesa Ryszarda Reiffa zawiadamiający o zaistniałej we Wrocławiu sytuacji. Prezes Ryszard Reiff ponownie podjął próbę porozumienia z „grupą założycielską". Do pojednania jednak nie doszło, 17 osób ze Zbigniewem Kluzem na czele odeszło z naszego Związku.
21 grudnia 1993 roku na nadzwyczajnym posiedzeniu Zarządu Oddziału, w którym uczestniczył przedstawiciel Zarządu Głównego Juliusz M. Krawacki ukonstytuował się nowy zarząd. Na prezesa wybrany został Jan Fenc.
II Walne Zgromadzenie Delegatów Oddziału Wrocławskiego odbyło się w październiku 1994 roku. Zarząd Główny reprezentował prezes Ryszard Reiff. W wyniku wyborów prezesem zarządu ponownie został Jan Fenc, a w składzie zarządu zaszły niewielkie zmiany. W tym czasie liczba członków wzrosła do 6300 osób, liczba kół do 20. Pod kierownictwem nowego zarządu wydano opracowaną przez Zofię Helwing, pierwszą i obecnie honorową prezes oddziału, „ Golgotę Polaków" informator Zarządu Oddziału. Od września Zofia Helwing rozpoczęła pracę nad Kroniką Oddziału. Kronika jest prowadzona na bieżąco, składa się z dwóch albumów formatu A3 i jest jedną z ładniejszych dokumentacji życia związkowego w Oddziałach.
Jednym z pierwszych dowodów istnienia Sybiraków na tym terenie, dowodów trwałych i namacalnych była tablica pamiątkowa w Oławie, ufundowana przez społeczność Ziemi Oławskiej. Inicjatorem ufundowania tablicy był ksiądz Jan Jankowski, który poświęcił ją podczas mszy św. w dniu 11 listopada 1988 roku. Tablica została wmurowana w bocznej ścianie kościoła Matki Bożej Pocieszenia w Oławie.
W czerwcu 1989 roku we wrocławskim klubie MPiK została otwarta wystawa pod nazwą „Sybiracy". Na .wystawie pokazano pamiątki przywiezione z Syberii i dotychczas zachowane - dokumenty, listy, książki, przedmioty codziennego użytku i części ówczesnej garderoby - czapki, chusty, fufajki. Celem wystawy było pokazanie, z konieczności znikomej, cząstki życia, jakie Sybiracy wiedli na zesłaniu. Wystawa wzbudziła wielkie emocje i cieszyła się zainteresowaniem, a dużą liczbę zwiedzających stanowiła młodzież szkolna.
Trzy podniosłe uroczystości obchodzono w 1989 roku. 10 lutego we Wrocławiu i Dzierżoniowie poświęcono sztandary. Sztandar wrocławski ufundowany przez Zarząd Oddziału jest sztandarem - symbolem całej społeczności sybirackiej tego regionu. Sztandar dzierżoniowski ufundowali członkowie Koła i kilka miejscowych zakładów pracy. 3 listopada na cmentarzu parafialnym w Miłoszycach koło Wrocławia poświęcony został krzyż - Grób Symboliczny Sybiraków. Inicjatorem postawienia tego symbolu byli członkowie Koła w Oławie, fundatorami i wykonawcami - sybiracy i miejscowi rzemieślnicy z Miłoszyc.
W 1992 roku w lutym, w kościele pod wezwaniem Podwyższenia Świętego Krzyża w Strzelinie Koło Sybiraków poświęciło swój sztandar. Fundatorami sztandaru byli członkowie Koła, władze miasta i gminy w Strzelinie, Więzowie i Borowie.
Obchodzony "Rok Sybiraka" zmobilizował społeczność Sybiraków do budowy pomników pamięci w całym kraju. W różnych miastach województwa wrocławskiego, wszędzie tam gdzie działają Koła Związku odbywały się patriotyczno-religijne uroczystości, podczas których duchowni poświęcali sztandary, pomniki i tablice upamiętniające Golgotę Polaków.
15 sierpnia Koło Wrocław-Fabryczna uroczyście obchodziło poświęcenie tablicy pamiątkowej wmurowanej w kościele Św. Teresy od Dzieciątka Jezus. Fundatorem tablicy jest proboszcz parafii, ksiądz Kaleński - wielki przyjaciel Sybiraków. We wrześniu, kiedy obchodzimy Dzień Sybiraka w trzech Kołach odbyły się uroczystości związane z poświęceniem ufundowanych przez Sybiraków i miejscowe społeczeństwo, symboli pamięci narodowej. W Oławie poświęcono sztandar, w Brzegu Dolnym - tablicę umieszczoną w kościele Chrystusa Króla, a w Wołowie - obelisk-kamień, usytuowany przy murach obronnych przy kościele Św. Wawrzyńca. W Oławie 11 listopada, w dniu Święta Niepodległości ksiądz kardynał Henryk Gulbinowicz poświecił obelisk sybiraków stanowiący fragment pomnika wzniesionego staraniem Urzędu Miasta i kombatantów Ziemi Oławskiej.
Poświęcenie sztandaru Koła w Oleśnicy odbyło się podczas uroczystości koronacji obrazu Matki Boskiej Sybiraków w maju 1994 roku w Grodźcu. Aktu poświęcenia sztandaru dokonał ksiądz kardynał Józef Glemp. W 54 rocznicę drugiej wielkiej wywózki na Sybir w kościele w Biedrzychowie sybiracy z Koła w Strzelinie uczestniczyli w uroczystości poświęcenia witrażu przedstawiającego św. Rafała Kalinowskiego. Ten piękny witraż ufundowali sybiracy Jan Ciesielski, Stanisław Birut, Władysław Mróz i Julian Skorupski.
W lutym 1995 roku odbyły się cztery uroczystości związane z poświęceniem sztandarów i tablic pamiątkowych. W Miliczu poświęcenie sztandaru, który ufundowali Urząd Miasta i Gminy Milicz, nadleśnictwo w Miliczu, radny Andrzej Libudzic i córka sybiraka - Janina Pilecka. Tego samego dnia we Wrocławiu, Strzelinie i Dzierżoniowie w kościołach odprawiono msze św., podczas których poświęcono tablice pamiątkowe. We Wrocławiu fundatorem tablicy pamiątkowej umieszczonej w kościele Św. Elżbiety jest Zarząd Oddziału, w Strzelinie i Dzierżoniowie -członkowie Kół.
3 maja 1995 roku w Obornikach Śląskich, podczas wielkiej manifestacji patriotycznej połączonej z ceremonią religijną ksiądz biskup Pazdur i zastępca dowódcy Śląskiego Okręgu Wojskowego generał Leon Boguszewski dokonali odsłonięcia obelisku, który stanął u zbiegu trzech ulic, wzniesiony dzięki członkom Koła, którzy uczestniczyli w pracach budowlanych i porządkowych. Fundatorami tego pięknego pomnika są członkowie obornickiego Koła Związku Sybiraków, kombatanci RP i Związku Byłych Więźniów Politycznych.
17 września 1995 roku we Wrocławiu odsłonięto i poświęcono tablicę upamiętniającą pierwsze spotkanie Sybiraków. Tablicę, umieszczoną na frontonie budynku Rozgłośni Polskiego Radia przy ul. Karkonoskiej, poświęcił ksiądz prałat Franciszek Głód, któremu asystował wiceprezes Zarządu Głównego Związku Sybiraków Juliusz M. Krawacki, inicjatorka pierwszego spotkania Sybiraków wrocławskich redaktor Urszula Lubecka i Zofia Helwing. Również 17 września w Oławie w czasie uroczystości zorganizowanej przez członków Kola odsłonięto i poświęcono obelisk -Mogile i Krzyż wzniesione ku pamięci rodaków, którzy pozostali na zawsze na nieludzkiej ziemi, a wielu z nich nie ma tam nawet grobu. Drugi obelisk poświęcono tego dnia w Dzierżoniowie. W obelisk usytuowany na cmentarzu komunalnym wmurowana jest urna z ziemią z cmentarzy Polaków w Katyniu, Miednoje i innych miejsc na Syberii.
W Obornikach Śląskich, 11 listopada odsłonięto i poświęcono tablicę pamiątkową wmurowaną w kościele Najświętszego Serca Pana Jezusa, którą ufundowali R. Chwaliński, W. Kalita, Z. Kramarz, Zełeb i sybiracy, członkowie Koła.
Wspaniali są sybiracy mieszkający w Dzierżoniowie! Po upływie zaledwie sześciu miesięcy od ostatniej uroczystości, przygotowali następną. 3 maja 1996 roku, podczas uroczystej mszy św. w kościele Matki Boskiej Pocieszenia odsłonięto i poświęcono tablicę pamiątkową, której fundatorem jest rodzina Wolskich. Tablicę tę przekazano w darze Dolnośląskiej Rodzinie Katyńskiej.
Obelisk poświęcony pamięci zesłanych na Sybir, wzniesiony w parku miejskim w Dusznikach Zdroju odsłonięto i poświęcono 22 września 1996 r. Fundatorami monumentu są sybiracy oraz dyrekcja Szkoły Podstawowej, Rada i Urząd miasta, POL-MOT i dyrekcje miejscowych zakładów pracy.
Niecodzienne spotkanie miało miejsce we wrześniu 1996 roku. Do Wrocławia przyjechali ze wszystkich stron Polski a także z zagranicy ludzie, którzy część swego życia spędzili w Afryce. Trafili tu drogą przez Iran uciekając z komunistycznego raju z armią gen. W. Andersa. Po wielu latach zwołali „Zjazd Afrykańczyków" w Polsce.
Rok 1997 zainaugurowała wystawa w Muzeum Historycznym Oddział „Arsenał". Na wystawie pokazano pamiątki przywiezione z Syberii i Kazachstanu -dokumenty, przedmioty codziennego użytku, symbole kultu religijnego. Wystawa trwała od lutego do 7 kwietnia i cieszyła się dużym zainteresowaniem zwiedzających.
Dwie uroczystości odbyły się we wrześniu. 11 września w Środzie Śląskiej poświęcono Symboliczny Grób, a 14 września w Malczycach - tablicę pamiątkową.
Znaczny wkład pracy społecznej wniosła Komisja Weryfikacyjna, której przewodniczył Czesław Szczygielski, opisując ponad 6500 wniosków o uprawnienia kombatanckie.
Oprócz bogatego dorobku upamiętniającego losy rodaków na zesłaniu wrocławscy Sybiracy zajmują się również niesieniem pomocy osobom samotnym, chorym i opuszczonym. W okresie Bożego Narodzenia odwiedzają osoby starsze i samotne wręczając im upominki, także sporadycznie zapomogi pieniężne. Największą pomocą objęto Sybiraków, których dotknęła klęska powodzi w lipcu 1997 roku. Pomoc pieniężną otrzymało 81 osób.
Zarząd Oddziału współpracuje z Dolnośląskim Kuratorium Oświaty starając się wprowadzić do szkół tematykę sybiracką w postaci odczytów, prelekcji i spotkań okolicznościowych z Sybirakami.
Za wybitne osiągnięcia w pracy społecznej na rzecz Sybiraków i regionu wrocławskiego w latach 1992-1994 odznaczenia państwowe otrzymało 27 osób. Krzyżem Kawalerskim odznaczono 2 osoby, Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski 2 osoby, przyznano 11 Złotych Krzyży Zasługi, 9 Srebrnych i 2 Brązowe Krzyże Zasługi. 541 Sybiraków odznaczono Odznaką Honorową Sybiraka, a 172 panie otrzymały Dyplom Matki Sybiraczki. Wielu sympatyków i sponsorów otrzymało dyplomy i Odznaki Honorowe Sybiraka.
7 sztandarów, 15 tablic pamiątkowych, 9 pomników to piękny dorobek Sybiraków zrzeszonych we Wrocławskim Oddziale Związku Sybiraków.

    Oddział ZS we Wrocławiu jest również organizatorem corocznego spotkania sybiraków przy pomniku ZESŁAŃCÓW SYBIRU. Relacja fotograficzna z przebiegu uroczystego spotkania - PAMIĘCI GOLGOTY WSCHODU wykonana została przez pana Mieczysława Martusewicza z Jeleniej Góry. Zdjęcia te można zobaczyć na stronie PAMIĘĆ GOLGOTY WSCHODU. Ze strony tej można sobie przegrać zdjęcia aby zrobić odbitki u fotografa.

Więcej informacji o Oddziale ZS na stronie internetowej       http://www.sybiracy.wroc.pl

Skocz do góry