Inicjatorami zorganizowania w Zielonej Górze Związku Sybiraków byli Bogusław i Leonarda Bajowie, Helena Mróz, Jan K. Stawiarski i Wiesław Stawiarski.
Początki powstania oddziału tak opisuje bezpośredni obserwator i uczestnik prac, Jan K. Stawiarski. „Sybiracka spoleczność po wielu dziesiątkach lat poczuła się sobą, znalazła swe godne miejsce (...) W tym dziele największe zasługi położył prezes Bogusław Baj (...). On to bowiem, jeszcze w początkach lat osiemdziesiątych, podjął starania w kierunku skupienia w jednej organizacji wszystkich tych, których w różny sposób dotknęły represje stalinizmu. 1988 rok sprzyjał temu. Wspólnie z byłymi więźniami obozów sowieckich i żołnierzami Armii Krajowej pan Bogusław podjął próbę działania w kierunku organizacji Lubuskiego Związku Sybiraków. Zawiązała się grupa inicjatywna z nieoficjalną siedzibą w mieszkaniu państwa Bajów. Tam zbierali się i radzili uparci sybiracy. Ściągali z wielu miast naszego regionu. (...) -podjęto pertraktacje wprost z Wydziałem Społeczno-Administracyjnym Urzędu Wojewódzkiego w Zielonej Górze. Pertraktacje te trwały ponad pół roku ".
Pod prywatny adres Bogusława Baja zgłaszali się sybiracy, w końcu 1988 roku lista zainteresowanych liczyła już kilkaset osób. Istniały również struktury terenowe organizujące się samorzutnie. Po zarejestrowaniu Związku Sybiraków w Warszawie, grupa inicjatywna nawiązała kontakt z Zarządem Głównym, który w dniu 31 marca 1989 roku podjął uchwałę o powołaniu Oddziału Związku Sybiraków w Zielonej Górze.
I Walne Zgromadzenie Delegatów odbyło się 7 kwietnia 1989 roku w auli Wyższej Szkoły Inżynierskiej. Po części informacyjnej odbyły się wybory do zarządu. Na prezesa został wybrany Bogusław Baj. W tym czasie Oddział liczył 1056 członków zrzeszonych w 20 kołach terenowych. Siedzibę zarząd znalazł w sali katechetycznej, użyczonej przez księdza Konrada Herrmanna, proboszcza parafii Najświętszego Zbawiciela. Na jednym z pierwszych posiedzeń zarządu powołano komisje problemowe. Komisja socjalna zajęła się organizacją pomocy dla najbardziej potrzebujących, komisja historyczna przystąpiła do zbierania wszelkich dokumentów, które świadczyły o martyrologii zesłańców i więźniów stalinowskiego reżimu. Zaczął ukazywać się Biuletyn informacyjny Zarządu. Po latach milczenia i zakłamania nadszedł czas na pokazanie społeczeństwu prawdziwego losu Polaków w okresie II wojny światowej. Z inicjatywy Zarządu zorganizowano sesję naukową, podczas której wygłoszono dwa wiodące referaty, Andrzeja Kwileckiego na temat „ Postawa narodu polskiego w czasie okupacji w latach 1939-1945" i Władysława Korcza „Znaczenie historyczne II Rzeczypospolitej w dziejach Polski". Liczne odczyty o tematyce historycznej odbywały się także w kołach terenowych.
II Walne Zgromadzenie Delegatów odbyło się w styczniu 1993 roku. Na prezesa zarządu ponownie wybrano Bogusława Baja, który funkcję tę pełnił do lutego 1994 roku. Od marca prezesem zarządu jest Jan K. Stawiarski. W okresie drugiej kadencji liczba członków wzrosła do 2730, przybyły także dwa koła terenowe. Siedem kół terenowych rozpoczęło spisywanie Kroniki, prowadzona jest również Kronika Oddziału.
III Walne Zgromadzenie Delegatów zwołano w czerwcu 1997 roku. Sprawozdanie z czteroletniej działalności złożył prezes Jan K. Stawiarski, podkreślając wielki dorobek Związku, na który złożyła się praca i olbrzymi wysiłek wszystkich członków, teraz już w liczbie 2899 osób.
Przypomnieniem losów mieszkańców Kresów Wschodnich są liczne znaki pamięci - tablice, sztandary i pomniki powstające dzięki inicjatywie i ofiarności Sybiraków i często miejscowego społeczeństwa.
Pierwszy sztandar organizacyjny na Ziemi Lubuskiej poświęciło w dniu święta 3 Maja w 1990 roku koło w Szprotawie.
W 1991 roku w Zielonej Górze odbyły się dwie uroczystości organizowane przez Zarząd Oddziału. 17 września, w Dniu Sybiraka, uroczystość poświęcenia tablicy pamiątkowej, l listopada - symbolicznej Nekropolii ku czci ofiar faszyzmu i komunizmu wzniesionej na Cmentarzu Komunalnym. Tablica upamiętnia cierpienia rodaków zesłanych i prześladowanych przez NKWD. Nekropolia na Cmentarzu Komunalnym powstała z inicjatywy Bogusława Baja, Jana K. Stawiarskiego, księdza Konrada Herrmanna i senatora Waleriana Piotrowskiego. Jej budowa trwa nieprzerwanie od dziesięciu lat. Pomnik zbudowano dzięki pomocy finansowej zielonogórskich zakładów przemysłowych, Urzędu Miasta i licznych ofiarodawców.
Wokół stalowego krzyża, na trawie rozrzucone są głazy symbolizujące życie i śmierć Sybiraków, żołnierzy września 1939 roku i Armii Krajowej oraz wszystkich więźniów zmarłych i zamordowanych w obozach.
Rok 1992 zaznaczył się wieloma uroczystościami i okolicznościowymi spotkaniami Sybiraków. Cztery ważne spotkania związane były z ceremoniami poświęcenia kolejnych znaków pamięci. Odbyły się one w lipcu w Żaganiu, gdzie miejscowe koło ufundowało sztandar oraz we wrześniu w Lubsku, Żaganiu i Zielonej Górze. Akt poświęcenia sztandaru Oddziału 20 września przybrał charakter patriotycznej manifestacji. Uroczystości uświetniły poczty sztandarowe organizacji kombatanckich, szkół, kompania honorowa Wojska Polskiego. Koło w Nowej Soli obchodziło 17 września poświęcenie tablicy pamiątkowej umieszczonej w kościele Św. Antoniego.
W maju 1993 roku został ogłoszony Rok Sybiraka obchodzony w całym kraju bardzo uroczyście. W roku tym powstało najwięcej tablic, pomników i sztandarów. Dla uczczenia Roku tablice pamiątkowe ufundowały trzy Koła - w Nowogrodzie Bobrzańskim, Lubsku i Jasieniu, Koło w Sulechowie - sztandar. W następnym roku, kontynuując piękną tradycję utrwalania pamięci o bliskich, Koło w Nowej Soli wzniosło na miejscowym cmentarzu krzyż z tablicą memorialną. Uroczystości związane z odsłonięciem i poświęceniem tego symbolu odbyły się 28 października gromadząc rzesze miejscowego społeczeństwa, a przede wszystkim Sybiraków. Tego samego dnia podobna uroczystość odbyła się w Lubsku. Tu, na miejskim placu odsłonięte obelisk „ W hołdzie zmarłym, pomordowanym na nieludzkiej ziemi - ofiarom stalinizmu" jak głosi inskrypcja na tablicy.
Sybiracy z trzech Kół - Nowej Soli, Iłowej i Czyżówka uczestniczyli w uroczystościach poświęcenia sztandarów, ufundowanych przeważnie z dobrowolnych składek członków tych Kół.
W roku 1995 odbyły się trzy patriotyczno-religijne uroczystości związane z poświęceniem miejsc pamięci. W Lubsku, 1 listopada na Cmentarzu Komunalnym odsłonięta i poświęcono Symboliczny Grób Sybiraka. W Świebodzinie, w przeddzień 56 rocznicy sowieckiej agresji na Polskę, sybiracy uczestniczyli w poświęceniu sztandaru Koła. Fundatorami byli sybiracy, Rada i Zarząd Miasta, organizacje kombatanckie i osoby indywidualne - sympatycy Związku i jego idei.
3 maja w Jasieniu poświęcono tablicę pamiątkową wmurowaną w kościele parafialnym.
Rok 1996 - we wrześniu w kościele parafialnym w Wymiarkach odsłonięte tablicę pamiątkową ku czci tych, którzy pozostali na zawsze w obcej ziemi. W Iłowej i Czyżówku, na miejscowych cmentarzach komunalnych miały miejsce wielkie uroczystości poświęcenia krzyży z tablicami pamiątkowymi. Na Nekropoli Sybiraków w Zielonej Górze, Koło Miejskie wzniosło obelisk będący uzupełnieniem wzniesionego w 1991 roku monumentalnego krzyża z tablicą.

Wielka uroczystość miała miejsce 15 lipca 1997 roku w kościele parafialnym w Łagowie, gdzie sybiracy z Kola w Świebodzinie mieszkający w Łagowie, uczestniczyli we mszy św. i poświęceniu tablicy pamiątkowej.
Wśród wielu znaków pamięci wzniesionych w latach 1990-1999, którymi słusznie szczycą się sybiracy, jest drogi każdemu z nich sztandar-flaga wykonana na Syberii i przywieziona w 1946 roku przez Marię Szutra, dziś mieszkającą w Żaganiu. Ten symbol polskości, wykonany na wygnaniu łączy dzisiaj żyjących z tymi, którym nie dane było powrócić do Ojczyzny.
Wśród bogatej działalności oświatowej i kulturalnej, jaka prowadzona jest we wszystkich Kołach Oddziału z pewnością wyróżnić należy „Dojrzałe Kłosy " - chór, który powstał w 1991 roku w Szprotawie. Po raz pierwszy zespół zaprezentował się publicznie w listopadzie 1993 roku w Szprotawskim Domu Kultury na imprezie „Ziemia i Pieśń". Zespół ma bogaty repertuar - wykonuje pieśni patriotyczne, wojskowe, religijne i ludowe. Został wyróżniony przez Zarząd Główny Odznaką Honorową Sybiraka.
W 1994 roku sybiracy z Koła w Szprotawie przez 10 dni gościli u siebie dwóch Polaków z Kazachstanu zapewniając im mieszkanie, pracę i opiekę. Staraniem Komitetu Łączności z Polakami w Kazachstanie utworzonego przy Zarządzie Oddziału Zielonogórskiego sprowadzono do gmin dawnego województwa zielonogórskiego łącznie 130 Polaków z Kazachstanu, którym zapewniono mieszkania i przynajmniej jednemu członkowi każdej rodziny - pracę. Młodzież uczy się i studiuje, między innymi na Politechnice Zielonogórskiej.
Najbardziej zasłużonym w sprawie powrotu Polaków do ojczyzny jest Walenty Miller z Nowego Miasteczka.
Za działalność społeczną i patriotyczną 396 członków różnych Kół zielonogórskiego Oddziału zostało odznaczonych Odznaką Honorową Sybiraka. Dyplom Matki Sybiraczki otrzymały 142 panie.
 

Skocz do góry